ΑΠΟΚΡΙΕΣ " Ηθη και έθιμα - εκδηλώσεις"

"Τσι μεγάλες αποκρές κουζουλαίνονται και οι γρες"

Λαϊκή ρήση του τόπου μας που δείχνει τον υπέρμετρο βαθμό χαράς και κεφιού που πλαισιώνει την περίοδο των Αποκριών. Τα σημερινά καρναβάλια τείνουν να εκτοπίσουν τον παραδοσιακό χαρακτήρα που είχαν οι Απόκριες κάποτε, λίγα απομεινάρια των οποίων διασώζονται ακόμη και σήμερα σε αρκετές περιοχές της χώρας μας.

Αποκριάτικο χρονικό
Οι απόκριες συνδέονται με τον κύκλο του Πάσχα που γιορτάζεται σύμφωνα με απόφαση της Α’ Οικουμενικής Συνόδου το 325 μ.Χ., την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Στα χρόνια της Α’ Οικουμενικής Συνόδου, δηλαδή τον 4ο αιώνα μ.Χ., ορίστηκε επίσης μια πένθιμη περίοδος σαράντα ημερών πριν από το Πάσχα, η μεγάλη σαρακοστή, η οποία αρχίζει από την Καθαρή Δευτέρα. Μια μικρότερη περίοδος τριών εβδομάδων αποτελεί το μεταβατικό στάδιο, την προετοιμασία, κατά κάποιο τρόπο, των πιστών για τη σαρακοστή και είναι η περίοδος των Απόκρεω. Σε αυτή την περίοδο συγκεντρώθηκαν, μετά την επικράτηση και εδραίωση του χριστιανισμού - τον 4ο αιώνα - όλα τα ειδωλολατρικά, τα παγανιστικά εκείνα έθιμα που τελούνταν, κατά παράδοση στις χώρες της παλιά ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στο τέλος του χειμώνα και στην αρχή της άνοιξης. Τα έθιμα αυτά, που η προέλευσή τους χάνεται στα βάθη των αιώνων, έφτασαν μέχρι τα νεώτερα χρόνια με δυο πολύ έντονα χαρακτηριστικά. Πρώτον μια ερωτική, σεξουαλική ελευθεριότητα που εκφράζεται με λόγια (σατιρικά τραγούδια κ.λπ.), αλλά και με πράξεις (σχήματα μιμητικά κ.ά.). Δεύτερον με τις μεταμφιέσεις, μεμονωμένες, με εξωτερικές επιδράσεις όπως από την ιταλική Comedia dell’ arte, αλλά και άλλες προσαρμογές στην επικαιρότητα. Οι ατομικές μεταμφιέσεις ήταν συνήθως αστικές συνήθειες, ενώ στα χωριά είχαμε συλλογικές μεταμφιέσεις, ομάδες μεταμφιεσμένων που έπαιζαν ρόλους σε δρώμενα, δραματικές παραστάσεις
Ένα από τα πολύ γνωστά έθιμα, είναι τα μασκαρέματα που έχουν την καταγωγή στα δικά μας Διονύσια ή στα Σατουρνάλια των Ρωμαίων. Το έθιμο αυτό διατηρείται ακόμη ζωντανό στο πέρασμα του χρόνου, γιατί πολλά έθιμα έχουν λησμονηθεί ή έχουν αλλάξει μορφή σύμφωνα με τη σημερινή πραγματικότητα. Έτσι αποτελούν μία ευχάριστη και χαρούμενη νότα μέσα στην πεζή καθημερινότητα των μεγάλων, την γεμάτη προβλήματα και ανησυχίες…

Αποκριάτικα Ηθη και Έθιμα
Τα έθιμα μας βέβαια δεν είναι άσχετα από τη ζωή του λαού μας. Αντίθετα συνδέονται άρρηκτα μ’ αυτήν και ειδικότερα με τις δύο ισχυρότατες δυνάμεις που διέπουν τον άνθρωπο. Δηλαδή με τη διατήρηση της ζωής και τη διαιώνιση του είδους υπάρχουν βέβαια και άλλα έθιμα, αλλά κυρίως αυτά που αναφέρονται στις δύο αυτές περιπτώσεις. Έτσι στις λαϊκές εκδηλώσεις βλέπουμε τους ανθρώπους μας να θέλουν να εξευμενίσουν τη γη για να αυξηθεί η παραγωγή τους από την οποία θέλουν να ζήσουν. Παράλληλα στρέφονται προς το γάμο και τον έρωτα για να εξασφαλίσουν τη διαιώνιση του είδους. Κυρίως όμως οι απόκριες έχουν σχέση με την παραγωγή, με τις σοδειές και γενικά με την εξασφάλιση της ζωής. Γι’ αυτό γιορτάζονται την εποχή που φεύγει ο γερο-χειμώνας και πλησιάζει η ανθοστόλιστη άνοιξη. Ο χειμώνας είναι η νεκρή φύση, ο θάνατος και οι γιορτινές αποκριάτικες μέρες ο προάγγελος της πολυπόθητης άνοιξης που θα φανεί σύντομα.

Σε πολλά μέρη της Ελλάδας υπάρχουν έθιμα που απεικονίζουν την εικόνα της ταφής του χειμώνα. Σε μερικά χωριά της Κρήτης αυτές τις μέρες κηδεύουν μια μαυροφορεμένη κούκλα ή κάποιος αναπαριστά τον νεκρό . Ξαφνικά ο νεκρός ανασταίνεται και επικρατεί μια ατμόσφαιρα γενικής ευφορίας. Η ανάσταση βέβαια του νεκρού συμβολίζει την ανάσταση της φύσης και την επερχόμενη ανοιξιάτικη χαρά. Γιορτάζει όλη η φύση και μαζί της όλα τα πλάσματά τηςΟι μασκαράδες (ή κουκόγεροι της δυτικής Κρήτης και ειδικότερα κουκούγεροι σε χωριά των Σφακίων) αντλούσαν τις μεταμφιέσεις τους από οικεία θέματα του καθημερινού βίου αλλά, και από (επίσης, οικείες) παραδόσεις που άγγιζαν τα όρια του εξωπραγματικού. Για παράδειγμα, μπορούσε κάποιος να μεταμφιεστεί καταχανάς, ανασκελάς, γελλού, διάολος, αφανταξά, ανεράιδα, να ενσαρκώσει δηλαδή τα υπερφυσικά δημιουργήματα των τοπικών παραδόσεων, μορφές φανταστικές και τρομακτικές, πολλές από τις οποίες έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Σιβιανή αποκριάτικη μάσκα (περιοχή Μεσσαρά Ν.Α Κρήτη) φτιαγμένη από τη ρίζα του φυτού αγαύη (αθάνατος). Οι ζωόμορφες μεταμφιέσεις ήταν μέχρι και τις πιο πρόσφατες εποχές αγαπημένο θέμα των αποκριάτικων μεταμφιέσεων. Παράλληλα, μπορούσαν να διακωμωδήσουν θέματα που ξέφευγαν από το πλαίσιο της κοινωνικής αποδοχής. Το παράταιρο ζευγάρι (αχαμνός άνδρας και εύσωμη γυναίκα) αποτελούσε πάντα προσφιλές θέμα των αποκριάτικων μεταμφιέσεων.

Με τη βοήθεια του κρασιού και του φαγητού επιδεικνύεται το σατιρικό παραδοσιακό πνεύμα του Έλληνα, πληθαίνουν τα ερωτοπόνηρα πειράγματα και η αθυροστομία, εκδηλώνεται αποκαλυπτική. Ακούγονται με ανεκτικότητα τα πάντα, πράγμα αδιανόητο πριν ή μετά αυτή την χρονική περίοδο. Ο χρόνος και ο τόπος της ημέρας (ανοιξιάτικο ύπαιθρο) μαζί με την ψυχολογία της ερχόμενης απαγόρευσης τα επιτρέπουν όλα. Η εκκλησία μας ανέρχεται στις ελευθεριότητες, βέβαιη πως ο «άσωτος υιός» θα επιστρέψει, αφού στη Σαρακοστή και ως την Ανάσταση θα είναι συχνότερο το εκκλησίασμα στις Ακολουθίες. Σκοπός όλων αυτών των εθίμων ήταν η γενική γονιμοποίηση - ανθρώπων, φυτεμάτων, κοπαδιών. Στις παραστάσεις υπολανθάνει η ελπιδοφόρα γονιμοποίηση της γης - η καλή μελλοντική σοδειά - αλλά αυτές παλιότερα βοηθούσαν μύηση των νεώτερων γενεών στα μυστικά της φωτεινής επαφής για το καλό της τεκνογονίας. Όμως μέσα σε όλες αυτές τις αναπαραστάσεις παρατηρούμε ότι παρεμβάλλεται το κωμικό στοιχείο - το δρώμενο γίνεται ευτελές - κι αυτό για να αποφύγουν «το κακό μάτι», τα βλαπτικά πνεύματα της φύσης και των ανθρώπων που ξεγελιούνται με τη σάτιρα ή το μασκάρεμα. Η ζωή ξεπετιέται αυτή την εποχή που πλησιάζει η άνοιξη ακράτητη και θα μας πλημμυρίσει με καινούργιες δυνάμεις. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να χαρούμε αυτές τις ώρες και ας ελπίζουμε σε ένα καλύτερο αύριο.

Πηγες:

• Κ. Παπαιωάννου "Αποκριάτικα έθιμα και συμβολισμοί "http://vagia-gr.blogspot.com
• Ν Ψιλάκης ΑΛΛΑΖΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣΩΠA -Τελετουργίες ελευθεριότητας στην ύπαιθρο της Κρήτης - Ιστορικό Μουσείο Κρήτης 2006

Καρναβάλι Δήμου Παλιανής
Ο Δήμος Παλιανής σε συνεργασία με τους πολιτιστικούς συλλόγους και τα σχολεία της περιοχής διοργανώνει για τρίτη χρονιά φέτος το αποκριάτικο καρναβάλι. Τα θέματα του καρναβαλιού είναι εμπνευσμένα από την παράδοση, την καθημερινότητα, την πολιτική κ.α Η επιτυχία του καρναβαλιού έγγειται στην αμεσότητα και στη συμμετοχή του κοινού όπου θεατές και καρναβαλιστές γίνονται ένα, απογειώνοντας έτσι το κέφι και την αποκριάτικη διάθεση.

Οι ομάδες είναι οι εξής

1)Πολιτιστικός σύλλογος Βενεράτου

α) βαρελοφρόνοι β) πράσινη ανάπτυξη

γ) γρίπη των χοίρων δ) εθνική στατιστική υπηρεσία
ε) βολευτές στ) οργανωτική επιτροπή

2) Σύλλογος Γυναικών "η Αμπελος"
 α) γάτες και ποντίκια

3) Πολιτιστικός σύλλογος Σίβας.

4) Δημοτικό Σχολείο Βενεράτου

α) χίππηδες β) ιππότες και βασίλισσες

5) Πολιτιστικός Σύλλογος Αυγενικής
α) τσίγγινα σωβρακάκια

ΤΗΝ ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ
 Ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΒΕΝΕΡΑΤΟΥ
ΔΙΟΡΓΑΝΩΝΕΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΟΥΛΟΥΜΑ ΣΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ
 ΜΕ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΚΑΛΛΙΤΕΡΟΥ ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΥ ΧΑΡΤΑΕΤΟΥ
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ κ.α
ΘΑ  ΔΙΑΤΙΘΟΝΤΑΙ ΝΗΣΤΙΣΙΜΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΟΤΙ .....ΚΑΙ ΕΣΕΙΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΦΕΡΕΤΕ !!!
ΠΡΟΠΑΝΤΟΣ ΔΙΑΘΕΣΗ ΚΑΙ ΚΕΦΙ !!!