Το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου 9 Νοεμβρίου 1866

Κορυφαία πράξη του απελευθερωτικού αγώνα των Κρητών, σύμβολο ηρωισμού και θυσίας. Είναι το σημαντικότερο επεισόδιο της Κρητικής Επανάστασης του 1866.

Η κακοδιοίκηση και η καταπίεση της τουρκικής διοίκησης ανάγκασε την Παγκρήτια Συνέλευση που συνήλθε στα Χανιά να αποστείλει στις 14 Μαΐου 1866 αναφορά στον Σουλτάνο με μια σειρά αιτημάτων. Συγκεκριμένα, ζητούσε: βελτίωση του φορολογικού συστήματος, σεβασμό της χριστιανικής θρησκείας, αναγνώριση του πληθυσμού να εκλέγει ελεύθερα τους δημογέροντές του και τη λήψη μέτρων για την οικονομική ανάπτυξη του νησιού.


Παράλληλα, απέστειλε μυστικό υπόμνημα προς τους μονάρχες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας, με το οποίο τους καλούσε να ενεργήσουν για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα ή να μεσολαβήσουν στη χορήγηση από τον Σουλτάνο «Οργανικού Νόμου». Στη συγκέντρωση αυτή συμμετείχε και ο Γαβριήλ Μαρινάκης, ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου, που ήταν το επαναστατικό κέντρο της περιοχής Ρεθύμνης.


Οι Μεγάλες Δυνάμεις αδιαφόρησαν, ενώ η ελληνική κυβέρνηση δήλωνε ουδετερότητα και δεν πήρε ανοιχτά το μέρος των επαναστατών. Μόνο η Ρωσία κινήθηκε δραστήρια, χάρη στους υποπροξένους της στο νησί Ιωάννη Μιτσοτάκη και Σπυρίδωνα Δενδρινό.

Μη αναμένοντας βοήθεια από πουθενά, οι Κρητικοί αποφάσισαν να ξεσηκωθούν μόνοι τους και ύψωσαν τη σημαία της Επανάστασης στις 21 Αυγούστου 1866, με το σύνθημα «Ένωσις ή Θάνατος» και αρχηγούς τον Ιωάννη Ζυμβρακάκη στα Χανιά, τον Ελλαδίτη συνταγματάρχη Πάνο Κορωναίο στο Ρέθυμνο και τον Μιχαήλ Κόρακα στο Ηράκλειο. Στην Ελλάδα συγκροτήθηκαν εθελοντικές ομάδες, που βοήθησαν τους Κρητικούς, με χρήματα, τρόφιμα και άλλα εφόδια.

Ο Σουλτάνος θορυβήθηκε από την εξέγερση και έστειλε στις 30 Αυγούστου 1866 τον Μουσταφά Ναϊλή Πασά, με εντολή να την καταστείλει, αφού προηγουμένως είχε απορρίψει τα αιτήματα των Κρητικών. Ο Πασάς έφερε το προσωνύμιο Γκιριτλί (Κρητικός), επειδή είχε συντελέσει στην κατάπνιξη της επανάστασης του 1821 στην Κρήτη. Πρώτα προσπάθησε να καλοπιάσει τους επαναστάτες και να τους πείσει να επιστρέψουν στις δουλειές τους. Όταν αυτοί αρνήθηκαν, αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή το στρατιωτικό του σχέδιο για την κατάπνιξη της επανάστασης.

Τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο προέβη σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή των Χανίων και στη συνέχεια στράφηκε προς το Ρέθυμνο και τη Μονή Αρκαδίου, όπου ήταν η έδρα της τοπικής επαναστατικής επιτροπής, αποθήκη πολεμοφοδίων και τροφίμων, καθώς και καταφύγιο πολλών χριστιανών. Ο Μουσταφά Πασάς έφθασε έξω από το μοναστήρι το απόγευμα της 6ης Νοεμβρίου 1866. Στη διάθεσή του είχε 15.000 άνδρες (Τούρκους, Αλβανούς, Αιγυπτίους και Τουρκοκρητικούς) και ισχυρό πυροβολικό. Στη Μονή βρίσκονταν 966 άνθρωποι, από τους οποίους μόνο 250 μπορούσαν να πολεμήσουν. Επικεφαλής των αγωνιστών του Αρκαδίου ήταν ο πελοποννήσιος ανθυπολοχαγός Ιωάννης Δημακόπουλος και ο ηγούμενος Γαβριήλ.


Οι προτάσεις προς παράδοση απορρίφθηκαν από τους πολιορκημένους και το πρωί της 8ης Νοεμβρίου άρχισαν οι εχθροπραξίες. Οι Οθωμανοί, παρά τις λυσσαλέες επιθέσεις τους, δεν κατάφεραν να καταλάβουν τη Μονή την πρώτη μέρα. Το βράδυ ζήτησαν ενισχύσεις και μετέφεραν ένα μεγάλο πυροβόλο από το Ρέθυμνο. Την επομένη, 9 Νοεμβρίου, άρχισε το δεύτερο κύμα της επίθεσης. Νωρίς το απόγευμα γκρεμίστηκε το δυτικό τείχος της Μονής από τις βολές του πυροβόλου και οι επιτιθέμενοι εισέβαλαν στο μοναστήρι, αρχίζοντας τη μεγάλη σφαγή.

Στη μπαρουταποθήκη της μονής γράφτηκε η τελευταία πράξη του δράματος και μία ακόμα ένδοξη σελίδα της ελληνικής ιστορίας. Ο Κωστής Γιαμπουδάκης ή κατ' άλλους ο Εμμανουήλ Σκουλάς την ανατίναξε, σκορπίζοντας το θάνατο, όχι μόνο στους χριστιανούς, αλλά και στους εισβολείς. Αμέσως μετά, οι Τουρκοκρητικοί και οι Αλβανοί όρμησαν και κατέσφαξαν όσους είχαν διασωθεί, ενώ έκαψαν τον ναό και λεηλάτησαν τα ιερά κειμήλια.

Από τους Έλληνες που βρίσκονταν στη Μονή, μόνο 3 ή 4 κατόρθωσαν να διαφύγουν, ενώ περίπου 100 πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Μεταξύ αυτών και ο Δημακόπουλος, που εκτελέστηκε λίγο αργότερα. Ο ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου Γαβριήλ Μαρινάκης είχε σκοτωθεί πριν από την ανατίναξη της μπαρουταποθήκης. Οι νεκροί και τραυματίες του Μουσταφά ανήλθαν σε 1.500 ή σε 3.000, σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς.

Το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, όπως είχε συμβεί με την καταστροφή των Ψαρών και την Έξοδο του Μεσολογγίου, συγκίνησε όλο τον χριστιανικό κόσμο κι ένα νέο κύμα φιλελληνισμού δημιουργήθηκε στην Ευρώπη. Σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Τζουζέπε Γκαριμπάλντι και ο Βίκτωρ Ουγκώ, πήραν θέση υπέρ του Κρητικού Αγώνα και ξένοι εθελοντές έσπευσαν να ενισχύσουν από κοντά την Επανάσταση. Σημαντικές ήταν και οι χρηματικές συνεισφορές από τη Ρωσία και τις ΗΠΑ, με προεξάρχοντα τον φιλέλληνα Σαμουήλ Χάου.

Η Κρητική Επανάσταση φυλλορρόησε τον Ιανουάριο του 1869, αλλά ο Σουλτάνος δεν μπόρεσε να καθυποτάξει ολοκληρωτικά τους Χριστιανούς της Κρήτης. Έτσι, υπό την πίεση των Μεγάλων Δυνάμεων αναγκάστηκε να παραχωρήσει τον «Οργανικό Νόμο» (3 Φεβρουαρίου 1868), ένα είδος Συντάγματος, που προέβλεπε προνόμια για τους χριστιανούς και καθεστώς ημιαυτονομίας για το νησί. Η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα πήρε αναβολή για το 1912.

Πηγή

Αφιερώματα - Το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου - Σαν Σήμερα .gr

https://www.sansimera.gr/articles/33

Των Παμμεγίστων Ταξιαρχών…, η “Παμμέγιστη Αυτοκτονία” των Κρητών. ΣΤΟ ΑΡΚΑΔΙ!

Αρκάδι, λοιπόν. Έτσι, μονολεκτικά. Σημειολογικά, σηματοδοτικά, συμβολικά. Το Αρκάδι για τη Νήσο, είναι η πρώτη τιμή! Με την έννοια της Ομαδικής Αυτοκτονίας για την Πατρίδα, που αγίασε τους χίλιους νεκρούς στο Ρεθεμνιώτικο χώμα…

Στο μαρτυρικό μοναστήρι. Λιγότεροι από χίλιους, ναι, όμως στην ποιητική αδεία, τη ρίμα, το θρύλο και τη Λαϊκή διήγηση, η ρύμη του λόγου, καθιστά δόκιμη τη χιλιάδα των ολοκαυτωθέντων και εκλεκτών της Ιστορικής Απόφασης. …Εσπερινό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στα 1866… Οι πολιορκημένοι άνδρες στη Μονή, ανατίναξαν το σπίτι του Θεού!! Διά χειρός του Ηγούμενου Γαβριήλ, που ανυψώθηκε με τον φλεγόμενο πυρσό, πάνω από τα πεπρωμένα της Νήσος…, να δώσει το γένος το αίμα του, παρά την τιμή του, στα χέρια των ανίερων.

Ο “γέρος ο Καλόγερος”, εκτελεί την εντολή των παιδιών του, για τον Ομαδικό χαμό μετά των βαρβάρων… Με ιερό φλόγισμα, νέοι, γέροι και γυναικόπαιδα και κληρικοί, ακόμη, παραδόθηκαν στα μαύρα νέφια της ανατίναξης, του θανάτου, και τον Κρητικό Θεό αντάμωσαν, για να στεφανώσει τις ψυχές, με τη Συμφωνία Του…, για τούτη την Ιερή Αυτοχειρία, που η άχραντη συλλογικότητά της, ξεπερνά τους Κρητικούς, τους Ελληνικούς χρόνους…

Τους παγκόσμιους χρόνους… …Αρκάδι, Ρέθεμνος, 2016. Οι επίγονοι των καταπιστευμάτων της Ελευθερίας, αποτίουν φόρο Τιμής και προσκυνήματα…, στο κορυφαίο σέμνωμα της Κρήτης, το ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ της!! Το “κατασάρκιον αίμα” των σφαγιασθέντων στην Αγία Τράπεζα -πριν από το πυρ- θα “αναδώσει” ηχητικά το απολυτίκιον των ωραίων θυσιασθέντων!

Και η Ιστορία, επίσημα “αμφιοφέρουσα” το ωμοφόριόν της, μεγαλοπρεπής, περήφανη κι ευλαβική, θ’ ακουμπήσει στο Μέγα Γεγονός, καιόμενο λιβάνι και δεντρολίβανο. Πα να πει, αρισμαρί μοσχοβόλο -έχει ακόμη ανθό- και θα μυρωδίσει ο τόπος! Ολος ο τόπος, και ο “τόπος” της Κρητικής Υπόστασης! Απόψε… Το βράδιασμα… Το εσπερινό… Και αύριο, των Αρχαγγέλων… Ευθυτενών, αρρενωπών, με σπαθιά λαμπερά και φτερούγες ποικιλμένες μοναδικά, αλλά και ψαλμούς κι αίνους δοξαστικούς μελωδικούς… Για το ΑΡΚΑΔΙ. Κι όντας ωραίες οι ψυχές στα μαύρα νέφια (ε) βγαίνα πλούσα τα δάκρυ (α) του Χριστού, στ’ Αρκάδι κατεβαίνα…

Πηγή:

Χανιώτικα Νέα

Φωτεινή Σεγρεδάκη

7 Νοεμβρίου 2016 10:17 πμ

ΚΑΛΑ & ΧΑΡΟΥΜΕΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΜΕ ΕΙΡΗΝΗ ΑΓΑΠΗ ΥΓΕΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ

Η "ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΗ" ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

«Πολλοί μιλούν σήμερα κι ακόμα περισσότεροι φλυαρούν για ελευθερία. Για τον Κρητικό η ελευθερία δεν υπήρξε κούφια λέξη. Οι αδιάκοποι αγώνες του κατά του ξένου δυνάστη του αποκάλυψαν το ιερό, το συγκεκριμένο της νόημα».

Παντελής Πρεβελάκης



Πολιορκία του Χάνδακα από τον Οθωμανικό στόλο
(τοιχογραφία σε τούρκικη οικία στο Ηράκλειο)

 Πέρα από τον επετειακό χαρακτήρα της ημέρας, αφορμή για το παρακάτω άρθρο, μου έδωσε μια συζήτηση μεταξύ φίλων για την επανάσταση του 1821 στην οποία διαπίστωσα ότι η πλειοψηφία των παρευρισκομένων αγνοούσε παντελώς την ύπαρξη της επανάστασης το 1821 στην Κρήτη. Παράλληλα παρακολουθώντας πρόσφατα την ομώνυμη σειρά στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΙ διαπίστωσα ότι οι αναφορές για την Κρήτη ήταν ελάχιστες και μερικές φορές απαξιωτικές για τον αγώνα των κρητικών.

Κι όμως στην επανάσταση του 1821, η Κρήτη είχε πρωταγωνιστικό ρόλο, πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος για μια 10ετία  από το 1821 έως το 1930. Η συμβολή της αυτή όμως σχεδόν αποσιωπάται στα επίσημα εγχειρίδια. Είναι σα να μην υπήρξε ποτέ ο κρητικός αγώνας, ο οποίος μάλιστα αποδείχτηκε πιο μακροχρόνιος απ’ αυτόν της υπόλοιπης Ελλάδας, αν και αντί της ελευθερίας, οδήγησε στη συνέχεια της τουρκοκρατίας, μέσω του αντιβασιλέα της Αιγύπτου, στον οποίο παραχωρήθηκε, καθώς οι μεγάλες δυνάμεις στην κυριολεξία «πούλησαν» την κρητική επανάσταση.

Σημαία Επανάστασης 1821 στα Σφακιά

 Ο ιστορικός Διονύσιος Κόκκινος, γράφει:

"Το φαινόμενον της επαναστάσεως της Κρήτης είναι μοναδικόν εις όλην την ιστορίαν του ελληνικού αγώνος. Ήτο μία έγερσις εγκαθείρκτου και αλυσσοδέτου τιτάνος με μόνην δύναμιν την ελληνικήν συνείδησιν, την ζωτικότητά του, τη φιλοτιμίαν του και την οργήν του. Και αυτή η δύναμις ήτο αρκετή όχι μόνον δια ν΄αρχίση η επανάστασις αμέσως, αλλά και να συνεχισθή ακατάβλητος, λάμπουσα εις την όλην ελληνικήν εποποιίαν με το φως του αυθορμήτου της, σχεδόν αγρία εκ των ανεκδιηγήτων μαρτυρίων εναντίον των οποίων υψώθη, καταδυόμενη και αναδυόμενη διαρκώς εντός κυμάτων αίματος, αντλούσα ολοένα δυνάμεις από τον σκληρότατον αγώνα της."

ΤΟ  ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821 ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Δασκαλογιάννης 1770

Η μεγάλη εθνική επανάσταση του 1821  εξαπλώθηκε γρήγορα και στην Κρήτη, παρά το γεγονός ότι οι τοπικές συνθήκες ήταν ιδιαίτερα δυσμενείς για την οργάνωση επαναστατικού κινήματος. Η Κρήτη δεν είχε συνέλθει ακόμη από  την επανάσταση του Δακαλογιάννη το 1770, από την άλλη η μεγάλη απόσταση από τον γεωγραφικό κορμό της Ελλάδας και η παρεμβαλλόμενη θάλασσα καθυστούσαν δύσκολη την επικοινωνία με τα άλλα ελληνικά κέντρα, την αποστολή εφοδίων και όπλων και τον συντονισμό των πολεμικών ενεργειών. Αλλά και μέσα στο νησί υπήρχαν ιδιαιτερότητες, που δεν υπήρχαν στην άλλη Ελλάδα. Το μουσουλμανικό στοιχείο αποτελούσε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που αποτελούσαν τούρκοι και εξισλαμισθέντες τουρκοκρητικοί, οι τελευταίοι ήταν περισσότερο φανατικοί και άσπονδοι διώκτες των χριστιανών.Δυο ισχυρά γενιτσαρικά τάγματα των αυτοκρατορικών και των ντόπιων γενιτσάρων είχαν επιβάλλει ένα καθεστώς ισχυρής καταπίεσης και αγριότητας στο νησί. Παράλληλα η παιδεία μέσω της οποίας ιδεολογικά προπαρασκευάστηκε η επανάσταση στην άλλη Ελλάδα, ήταν στην Κρήτη σχεδόν ανύπαρκτη. Το νησί που άλλοτε βρισκόταν στην πρωτοπορεία της πνευματικής αναγέννησης του έθνους, ζούσε επί δυο σχεδόν αιώνες σε απομόνωση και βαθύ πνευματικό σκοτάδι.

Σημαία Φιλικής Εταιρίας

Ελάχιστοι Κρήτες είχαν μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία. Σημαντικότεροι ήταν ο λόγιος Εμμανουήλ Βερνάρδος, ο Βαρνάβας Πάγκαλος ,ο Έμπορος Λαδάς, ο μητροπολίτης Γεράσιμος Πάρδαλης, ο επίσκοπος Πέτρας Αρτέμιος, ο  κληρικός Νεόφυτος Οικονόμος  μετέπειτα Γενικός Γραμματέας της καγκελαρίας Κρήτης , ο Καλλίνικος Κριτωβουλίδης, οι Σφακιανοί πλοιοκτήτες Παναγιώτης Ψαρουδάκης, Ανδρέας Φασουλής και οι Δαιμονάκηδες (φυγάδες του 1770 στην Μολδοβλαχία), ο καπετάνιος Αναγνώστης Μανουσογιαννάκης, ο κρυπτοχριστιανός Χουσεϊν Κουρμούλης, ο επίσκοπος Κισσάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκης, ο ηγούμενος Μονής Πρέβελης Μελχισεδέκ Τσουδερός κ.α.

Α΄ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821 -1825
                                              1821

Μελχισεδέκ Τσουδερός (;-1823)
 ηγούμενος της Μ. Πρέβελη



• Φεβρουάριος 1821: έναρξη της επανάστασης στην Μολδοβλαχία στο πλευρό του Αλ. Υψηλάντη πολεμούν 150 Κρήτες . Εκεί άφησαν την ζωή τους τα δύο από τα τρία αδέλφια Βούρβαχη που συμμετείχαν στις μάχες ο Τζοάνος και ο Βαρδής.

• Μάρτιος 1821 :Ο ηγούμενος της ιστορικής μονής Πρέβελη Μελχισεδέκ Τσουδερός, ύψωσε πρώτος την σημαία της επανάστασης στο νησί οι Τούρκοι αντέδρασαν γρήγορα σκότωσαν τους μοναχούς και λεηλάτησαν το μοναστήρι.

• 7 Απριλίου 1821 στα Γλυκά Νερά  εκλέγεται  η προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση που ονομάστηκε "Καγκελαρία των Σφακίων" Η σφραγίδα της Καγκελαρίας ήταν εικόνα της Παναγίας που έφερε την επιγραφή “Παναγία του Λουτρού”.Το έργο της “Καγκελλαρίας των Σφακίων” υπήρξε σημαντικό, παρά τις εγγενείς δυσχέρειες. Δεν ήταν μόνο η Γενική Αρχή της επαναστάσεως, αλλά ανέλαβε και το δύσκολο έργο του ανεφοδιασμού των οπλαρχηγών με όπλα και πολεμοφόδια, την προστασία του άμαχου πληθυσμού, τη διενέργεια εράνου και την ίδρυση νοσοκομείου στο Λουτρό.
• 15 Απριλίου 1821: Κύρηξη της Επανάστασης στην Παναγία Θυμιανή στα Σφακιά σε ανοικτή συνέλευση με συμμετοχή 1500 αγωνιστών απ' όλη την Κρήτη και πλήθους κόσμου.

• 19 Μαΐου 1821 οι τούρκοι προπηλάκισαν και έσυραν γυμνό τον μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου Μελχισεδέκ Δεσποτάκη στην πόλη των Χανίων. Τον απαγχόνισαν στην πλατεία της Σπλάντζιας μαζί με τον δάσκαλο Καλλίνικο Βερραίο.

Παναγία η Θυμιανή στα Σφακιά



• 14 Ιουνίου 1821 Η πρώτη μάχη του 1821 συνήφθηκε στις 14 Ιουνίου στο Λούλο μεταξύ των Τσελεπή με άνδρες 45, του Σήφακα με 16 εναντίων πολλαπλασίων Τούρκων.

• 15 Ιουνίου 1821 στο χωριό Λάκκοι κατατροπώνεται ο στρατός πέντε χιλιάδων Τούρκων, ταυτόχρονα στο Αμάρι Ρεθύμνου νικήθηκαν οι φοβεροί Αμπαδιώτες Τουρκοκρήτες. (οπλαρχηγοί: Τσελεπής, Παναγιωτάκης) Οι Τούρκοι για αντίποινα σκότωσαν στα Χανιά 400 χριστιανούς
• 17 Ιουνίου 1821: Σημαντικές επιτυχίες των επαναστατών στην Κρήτη (Καλύβες Αποκορώνου, Ρούστικα Ρεθύμνου και στον Άγιο Ιωάννη Λάμπης). Στην ευρύτερη περιοχή του Αποκόρωνα σφάζονται πάνω από 1200 Χριστιανοί.




Επιτύμβια πλάκα
στον Ι.Ν.Αγ.Μηνά με
τους σφαγιασθέντες αρχιερείς
τον Ιούνιο του 1821

  • 23 Ιουνίου 1821: Οι Τούρκοι εκτελούν στο Μεγάλο Κάστρο της Κρήτης τον αρχιεπίσκοπο Γεράσιμο και και πέντε επισκόπους : τον Κνωσού Νεόφυτο, τον Χερρονήσου Ιωακείμ, τον Λάμπης Ιερόθεο, τον Σητείας Ζαχαρία και τον τιτουλάριο επίσκοπο Διοπόλεως Καλλίνικο.. Ακολουθεί σφαγή 800 αμάχων στην ευρύτερη περιοχή του Μεγάλου Κάστρου, που θα μείνει γνωστή ως ο μεγάλος απερντές.Στην Ι.Μ.Παλιανής (Βενεράτο) ατιμάζονται και σφάζονται και οι 21 μοναχές.


 • 24 Ιουνίου 1821:Νίκη των επαναστατών σε μάχη κοντά στο φρούριο Μαλάξα της Κρήτης (οπλαρχηγοί: Γ.Δασκαλάκης, Α. Φασούλης, Β. Χάλης, Α. Παναγιώτου).


• 19 Αυγούστου 1821οι Τούρκοι στην προσπάθειά τους να πατήσουν το Θέρισο αποτυγχάνουν και χάνουν διακόσιους άνδρες, οι Κρήτες ανάμεσα στους νεκρούς τους θρηνούν το Στέφανο Χάλη.

Δασκαλάκης Γεώργιος
ή Τσελεπής.(1791-1821)
Πεντακοσίαρχος του 1821

• Οι Σφακιανοί λόγω της εμπειρίας τους στα όπλα προσφέρουν καπετάνιους και σε άλλες επαρχίες όπως το Δεληγιαννάκη στο Αμαρι, τους Αναγνώστη και Πέτρο Μανουσέλη στο Ρέθυμνο κ.α. Ο καπετάνιος Ρούσος Βουρδουμπάς ,θα έχει την γενική αρχηγία. Άλλοι καπετάνιοι ήταν ο Μ. Κουρμούλης στη Μεσσαρά, ο Μελιδόνης στο Μυλοπόταμο ,ο Σήφακας στον Αποκόρωνα οι Ι .και Β. Χάλης στην Κυδωνία, ο Γεώργιος Τσουδερός στον Άγιο Βασίλειο.

• Νοέμβρης 1821 ήλθε στην Κρήτη ο Μιχαήλ Αφεντούλης, απεσταλμένος του Δημ.Υψηλάντη, με το τίτλο '' Γενικός ΄Επαρχος και Αρχιστράτηγος Κρήτης '', η επανάσταση εδραιώθηκε σε όλο το νησί.

• 24 Δεκεμβρίου: Σημαντική νίκη των Κρητικών έξω από τα Χανιά (οπλαρχηγοί: Σήφακας, Ρούσος Βουρδουμπής, Πρωτοπαπαδάκης, Μελιδόνης)

ΚΑΠΕΤΑΝ  ΣΗΦΑΚΑΣ  
Αρχηγος Αποκορωνου 1770-1823
 (Σήφης Κςνσταντουδάκης)



• 31 Δεκεμβρίου: Νίκη των Ελλήνων σε μάχη κοντά στο Βαθύπετρο της Κρήτης (οπλαρχηγοί: Παναγιώτου, Ζερβουδάκης, Μαυροθαλασσίτης, Νικολαΐδης κ.ά.).

                       

                                         1822

• 17 Ιανουαρίου 1822 ΑΝΑΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΡΚΑΔΙΟΥ.

Ο Γετήμ Αλής με εβδομήντα άνδρες είχε καταλάβει το Αρκάδι.Ο Δεληγιαννάκης, ο Μανουσέλης, ο Πωλογεωργάκης και ο Μαυροθαλασσίτης με τους άνδρες τους ανακαταλαμβάνουν το Αρκάδι .

Δεληγιαννάκης Γεώργιος
1790 -  1822 Πεντηκοσιαρχος
Οπλαρχηγός Ρεθύμνου

• 26 Ιανουαρίου 1822: ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΑΚΟΝΙΑ

Ο Γλυμίδ Αλής με δύο χιλιάδες άνδρες βγαίνει από το Ρέθυμνο και στη θέση Ακόνια συγκρούεται με τους Μανουσέλη, Δεληγιαννάκη και Τσουδερό. Η μάχη  έληξε με τον αποκεφαλισμό του Γλυμίδ Αλή, από τον Ανδρέα Μανουσέλη. Ο Αφεντούλης μεταφέρει την έδρα του στην Αργυρούπολη


• 5 Φεβρουαρίου1822: Σημαντική επιτυχία στο Μυλοπόταμο. Ο Θ. Χούρδος, με την στήριξη των Μανουσέλη και Δεληγιαννάκη καθώς και των Μαυροθαλασσίτη και Α.Μεληδόνη, χτύπησαν τους Τούρκους στο Μυλοπόταμο. Οι Έλληνες έχασαν 17 άνδρες ενώ οι εχθροί πάνω από 150.

• 10 Φεβρουαρίου1822: Μάχη στον Φουρφουρά Χανίων
Τέσσερεις χιλιάδες εχθροί από το Ηράκλειο συγκρούονται με τους Έλληνες που προσπαθούν να τους αναχαιτίσουν. Η μάχη δυστυχώς ήταν υπέρ των εχθρών και άφησε 50 νεκρούς αγωνιστές και τον πεντακοσίαρχο Χατζή – Γεώργιο Κελαΐδή τραυματία

• 8 Απριλίου 1822: Νίκη των Κρητικών στο Καστέλι Κισσάμου . Έπειτα από λίγες μέρες γίνεται νέα μάχη στην ίδια περιοχή και οι Έλληνες ηττώνται (14 Απριλίου του 1822).. Ο ήρωας πεντακοσίαρχος Νικηφόρος Χατζιδάκης θα κυκλωθεί και θα βρει τραγικό θάνατο, ακόμα 12 ήρωες θα γράψουν τον επίλογο της δεύτερης προσπάθειας για να ελευθερωθεί το Σέλινο.

• Απρίλιος 1822. ΕΠΙΘΕΣΗ ΓΙΑ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ.

Ανάμεσα στους αγωνιστές υπήρχε και ένας Γάλλος φιλλέληνας, ο λοχαγός Βαλέστρας.
Ο Βαλέστρας έπεισε διοίκηση και καπετάνιους να κυριεύσουν το Ρέθυμνο. Ακολουθούμενος

Α.Μελιδόνης 1821
Πεντηκοσιαρχος
Οπλαρχηγ'ός Ρεθύμνου

 από ένα σύνολο 3000 αγωνιστών, έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο του, έτσι στις αρχές Απριλίου βρίσκεται κοντά στο Ρέθυμνο. Σύμφωνα με τον Βαλέστρα, ο Πρωτοπαπαδάκης θα πρόσβαλε τους εχθρούς στο κέντρο της παράταξης και οπισθοχωρώντας θα έφερε τους εχθρούς μακριά των τειχών, τότε οι Βουρδουμπάς, Μανουσογιαννάκης, Πωλογεωργάκης και Τσουδερός θα χτυπούσαν από τα αριστερά τους Τούρκους. Ταυτόχρονα ο Βαλέστρας με το Δεληγιαννάκη και το Μανουσέλη θα προχωρούσαν από τον Κουμπέ να καταλάβουν το Ρέθυμνο αφού θα είχε μείνει με ελάχιστους υπερασπιστές.Δυστυχώς ο Πρωτοπαπαδάκης δεν κινήθηκε, ενώ δε ο Βαλέστρας είχε προχωρήσει προς το Ρέθυμνο δέχθηκε την επίθεση του συνόλου των εχθρών. Υπό το βάρος του ιππικού αναγκάσθηκε το τμήμα αυτό να υποχωρήσει με τρομακτικές απώλειες, έχασαν 125 άνδρες και άλλοι τόσοι πληγώθηκαν. Ο ίδιος ο Βαλέστρας δεν μπορούσε να τρέχει και τον σήκωσε στην πλάτη του ο γιγαντόσωμος και λεοντόκαρδος Ανδρέας Βούρβαχης, αλλά καταδιωκόμενος από ιππείς,

Κρητικος  Σφακιανός)
Αγωνιστης 1821

έκρυψε τον φιλέλληνα σε ένα ρυάκι με θάμνους και μόλις αυτός κατάφερε να σωθεί.
Οι Τούρκοι βρήκαν τον Βαλέστρα και τον κατακρεούργησαν. Ο Πρωτοπαπαδάκης κατηγορήθηκε από τους άλλους οπλαρχηγούς και αυτός με την σειρά του ομολόγησε ότι εκτελούσε διαταγές, προφανώς του Αφεντούλη. Η εμφύλια σύγκρουση μεταξύ των αρχηγών αποφεύχθηκε με δυσκολία
Ο Ρούσος Βουρδουμπάς σκοτώνει τον  Α. Μεληδόνη σε φιλονικία.

• 20 Μαΐου 1822 Αρμένοι Χανίων .Υπό την αρμοστεία του Αφεντούλιεφ και την Καγκελαρία Κρήτης ψηφίζεται το "Προσωρινόν Πολίτευμα της νήσου Κρήτης"
Διακήρυξις των Πληρεξουσίων της Κρήτης.........
Εν ονόματι της τρισυποστάτου θεότητος
Οι κάτοικοι της Νήσου Κρήτης, πλήρεις από υψηλόν και ευγενές της ελευθερίας αίσθημα, έλαβον κατά της Οθωμανικής τυραννίας τα όπλα, περί τας 14 του μηνός Ιουνίου εν έτει 1821. Πειθόμενοι εις την ιεράν φωνήν της Πατρίδος, και αποσείσαντες εν μέρει τον φρικώδη τούτον ζυγόν, συνήλθον οι νόμιμοι Παραστάται των διαφόρων Επαρχιών, κατά την σεβαστήν της Υπερτάτης Διοικήσεως πρόσκλησιν, και καλώς σκεφθέντες επεξεργάσθησαν τον επόμενον οργανισμόν, σύμφωνον με το πνεύμα και τας παραδεχθείσας αρχάς του Γενικού Συστήματος της Ελλάδος, του οποίου κηρύττουσι σήμερον την άθικτον και ακριβή διατήρησιν.


Εν Αρμένοις τη 20 Μαΐου 1822, Βʼ έτος της Ανεξαρτησίας.


Ψήφισμα της Γενικής Συνελεύσεως
Η Γενική Συνέλευσις συμμορφουμένη εις το της Υπερτάτης Διοικήσεως θέσπισμα, αναδέχεται δια Γενικόν Έπαρχον της Νήσου τον Κύριον Μιχαήλ Κομνηνόν Αφεντούλιεφ.
Έτι ψηφίζει η Συνέλευσις τον Κύριον Νεόφυτον Οικονόμον, Γενικό Γραμματέα της Καγκελλαρίας.
Τον Κύριον Εμμανουήλ Αντωνιάδην, Πρωτογραμματέα του κλάδου

• 28 Μαΐου 1822 ΑΠΟΒΑΣΗ ΤΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
Αποβιβάζεται ο Αιγύπτιος Χασάν Πασάς (την βοήθεια του οποίου ζήτησε ο Σουλτάνος) με 114 πλοία  κσι αρκετές χιλιάδες τακτικό στρατό στη Σούδα.


Χάλης Βασίλειος 1875-1946
Στρατάρχης Κρήτης 1821


• Αρχές Ιουλίου 1822 ο Σερίφ πασάς καταστρέφει τα Ανώγεια. Πολλοί ανωγειανοί δεν είχαν όπλα αλλά πολεμούσαν με ραβδιά που είχαν την ονομασία  στραβοράβδια
.
• 18 Ιουλίου 1822 ΜΑΧΗ ΚΡΟΥΣΩΝΑ : 350 τουρκαλβανοί απομονώνονται και σφαγιάζονται στον Κρουσώνα της περιοχής Μαλεβιζίου Κρήτης (οπλαρχηγοί: Δεληγιαννάκης, Πωλογεώργης και Ζερβουδάκης).

• Αύγουστος 1822 ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΘΕΡΙΣΟΥ ΚΑΙ ΛΑΚΩΝ

1-6 Αυγούστου .Ο Χασάν κυριεύει τα χωριά Θέρισο και Λάκκους παρά την ηρωική αντίσταση 4000 μαχητών υπό τις διαταγές των Μανουσέλη, Δεληγιαννάκη, Μανουσογιαννάκη, Βουρδουμπά, Τσουδερό, Χάλη, Παναγιωτάκη, Πωλογεωργάκη, Βαρδουλομανούσο και Σήφακα στη μάχη ο Χασάν χάνει 600  στρατιώτες του. Στις 30 και 31 Αυγούστου δέχεται επίθεση από τους Ανωγειανούς και Μυλοποταμίτες στο Σκλαβόκαμπο παθαίνοντας μεγάλη φθορά.

Εμμ. Καζάνης 1821
Οπλαρχηγός Λασιθίου

• Νοέμβριος 1822 . ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΛΑΣΙΘΙΟΥ

Ο Χασάν εισβάλλει στο δεύτερο φυσικό οχυρό της Κρήτης το οροπέδιο Λασιθίου, καίοντας και ερημώνοντας τα χωριά του. Ο οπλαρχηγός των Λασιθιωτών Μ. Καζάνης προβλέποντας την εισβολή του Χασάν στο οροπέδιο Λασιθίου προσπάθησε να ξεσηκώσει όσους περισσότερους άνδρες από τις ανατολικές επαρχίες του νησιού μπορούσε, παρά όμως την σθεναρή αντίσταση και την συμμετοχή του σφακιανολυ Ρούσου Χούρδου τελικά το Οροπέδιο υπέκυψε.

• 15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1822 ΚΑΘΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΑΦΕΝΤΟΥΛΗ
Ο Γενικός Γραμματέας της Καγκελλαρίας Νεόφυτος Οικονόμος και οι Φροντιστές συνέλαβαν και φυλάκισαν τον Αφεντούλη. Οι κατηγορίες ήταν βαριές,τον κατηγόρησαν για αδράνεια μέχρι και προδοτική διάθεση
 
                              1823
• Ιανουάριος 1823.Σφαγή πάνω από 1500 άμαχων στο Οροπέδιο Λασιθίου και στο Μιραμπέλλο


Σπήλαιο Μιλάτου

• Φεβρουάριος 1823 έγινε ένα από τα φοβερότερα εγκλήματα του αγώνα, σ’ ένα σπήλαιο στη Μίλατο Λασιθίου, είχαν κρυφθεί 2000 άμαχοι με λίγους οπλοφόρους για 15 ημέρες οι Αιγύπτιοι δεν μπορούσαν να το πατήσουν. Ο Σφακιανός Ρούσος Βουρδουμπάς, προσπάθησε να τους σώσει κτυπώντας τους Τουρκοαιγυπτίους στα νότα τους, όμως η δύναμη των εχθρών είναι μεγάλη, και δεν καταφέρνει να σπάσει τον κλοιό, έτσι λόγω της δίψας αναγκάσθηκαν να παραδοθούν. Οι Τούρκοι τους περισσότερους τους έριξαν στον γκρεμό και τους υπόλοιπους τους πούλησαν για δούλους.

Η επανάσταση στις ανατολικές επαρχίες ουσιαστικά καταστάληκε  λίγοι αγωνιστές έμειναν να περιφέρονται στα όρη

• ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΕΝΤΑΚΟΣΙΑΡΧΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΧΟΥΡΔΟΥ

Ο πεντακοσίαρχος Θ. Χούρδος καπετάνιος του Μυλοπόταμου και ο αδελφός του οπλαρχηγός Ρουσάκης, είχαν την δύσκολη αποστολή να πολεμούν τους συνεχώς εξορμούντες από το Ηράκλειο εχθρούς. Σε μια τέτοια καταδίωξη των Τούρκων στο Καβροχώρι ήλθε σε βοήθεια το ιππικό των αναγκάζοντας τους αγωνιστές σε υποχώρηση. Ο πεντακοσίαρχος έμεινε πίσω με 15 άνδρες του σε ένα ύψωμα για να καθυστερήσει τους ιππείς ώστε να διαφύγει ο κύριος όγκος των αγωνιστών. Ο σκοπός του αγνού πατριώτη επιτεύχθηκε με την θυσία τη δική του και άλλων 15 ηρώων. Οι Τούρκοι επί δύο ημέρες περίφεραν το κεφάλι του στις αγορές του Ηρακλείου
• 21 Μαΐου 1823 ΝΕΟΣ ΑΡΜΟΣΤΗΣ Ο ΤΟΜΠΑΖΗΣ


Εμ. Τομπάζης
Αρμοστής Κρήτης 1823-24

 Ο  Εμ. Τομπάζης αναλαμβάνει την διοίκηση της Κρήτης, καταλαμβάνοντας αμέσως τα φρούρια της Κισσάμου και της Κανδάνου αφού συνθηκολόγησαν οι έγκλειστοι Τούρκοι. Ταυτόχρονα οι Τουρκοαιγύπτιοι ανασυντάσσονται, φέρνουν νέο αρχιστράτηγο το Χουσεϊν γαμπρό του Μεχμέτ Αλί της Αιγύπτου με τρεις χιλιάδες άνδρες και άφθονα πολεμοφόδια.

• 22 Ιουνίου 1823 ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΟΝΤΙΚΗ (ΤΟΤΕ ΑΡΚΟΥΔΑΙΝΑ)

Ο αρμοστής Τομπάζης έκανε συνέλευση στο χωριό Αρχοντική Ρεθύμνης με σκοπό:
α. Να ψηφιστούν διάφορα κείμενα για θεσμούς και όργανα καθώς και να καθοριστούν δικαιοδοσίες.
β. Να δουν πως θα αντιμετωπίσουν τον ενισχυμένο Αιγυπτιακό στρατό

• ΜΑΧΗ ΣΤΙ ΑΜΟΥΡΓΕΛΕΣ. Ο νέος στρατηγός Χουσεΐν Βέης ενισχυμένος με 3000 νεοφερμένους στρατιώτες ,και με στρατό με 12000 ανδρών ,σθγκρούεται στη θέση Αμουργέλλες Ηρακλείου, οι Έλληνες με 3000 ένοπλους και αρχηγό τον Ρούσο Βουρδουμπά, παρά τον ηρωισμό τους, νικήθηκαν και έχασαν 300 αγωνιστές.

                                        1824

Μιχάλης Κουρμούλης (1765-1824)
Οπλαρχηγός Ηρακλείου - Μεσαράς

• Ιανουάριος 1824 μετά από τρεις μήνες πολιορκία το σπήλαιο του Μελιδονιού Μυλοποτάμου όπου είχαν καταφύγει 30 επαναστάτες και 370 γυναικόπαιδα, πυρπολείται με τρύπα στην οροφή, πνίγοντάς τους όλους στους καπνούς

• Μάρτιος 1824 .ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΑ ΣΦΑΚΙΑ Ο Χουσεΐν με τις ορδές του έχει ουσιαστικά καταστείλει την επανάσταση στις ανατολικές επαρχίες του νησιού μέχρι και το Ρέθυμνο.

Σειρά τώρα έχουν τα Σφακιά το τελευταίο προπύργιο των επαναστατών στα οποία επελαύνει με 26 χιλιάδες στρατό
Οι άμαχοι αναγκάζονται να φύγουν από την Κρήτη, ο Ελληνικός στόλος παραλαμβάνει μόνο από το λιμανάκι του Λουτρού Σφακίων δώδεκα χιλιάδες ψυχές και τις φυγαδεύει για να γλιτώσουν. Απέλπιδες προσπάθειες για ενίσχυση του αγώνα από την υπόλοιπη Ελλάδα πέφτουν στο κενό λόγω του εμφυλίου που μαινόταν.




Μαλικούτης Νικολαος
Οπλαρχηγός  Μεσαράς 1821

 • 12 Απριλίου 1824 ο Τομπάζης αφήνει την Κρήτη, οι αγωνιστές τον ακολουθούν και φεύγουν για την Πελοπόννησο. Πολλοί κρητικοί συμμετέχουν στα επαναστατικά γεγονότα στην Πελοπόννησο και την Ρούμελη.( Στο Μεσολλόγγι, στο Μανιάκι δίπλα στον Παπαφλέσσα , στους Μύλους δίπλα στο Υψηλάντη , στον Ανάλατο στο πλευρό του Γ.Καραισκάκη κλπ.

• Μάιος του 1824 η Κρήτη ελέγχεται από τους Τουρκοαιγυπτίους. Η επανάσταση βάλτωσε και μετατράπηκε σε κλεφτοπόλεμο από τους «Καλησπέρηδες», και "Χαίνηδες" αντάρτες που χτυπούσαν ξαφνικά και εξαφανίζονταν

Β΄ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1825 - 1830



• Ιούνιος του 1825, τετρακόσιοι από τους Κρήτες που αγωνίζονται στην Πελοπόννησο επιστρέφουν και καταλαμβάνουν τα Φρούρια της Γραμβούσας και του Κισσάμου δημιουργώντας πάλι ελεύθερους πυρήνες στην Κρήτη.



Καπετάν Μελίτακας
(Μιχ. Μαυρογιάννης)
Οπλαρχηγός Μυλοποτάμου 1821



• 8 Μαΐου 1825: Νίκη των Κρητών κοντά στο Ρέθυμνο.25 Μαΐου: Νέα νίκη των Κρητών στην περιοχή Χαλαρά.

• 15 Αυγούστου 1826: Νίκη των Κρητών στον Άγιο Ιωάννη της Γόρτυνας



• 1827:  Σώμα χιλίων προσφύγων Κρητών αγωνιστών μεταφέρεται από τον Μιαούλη στο νησί και η επανάσταση γενικεύεται πάλι με επιτυχίες. Την ίδια χρονιά σκοτώνεται στο Καματερό Αττικής ο Συνταγματάρχης του Γαλλικού στρατού Διονύσιος Βούρβαχης, από τη γενιά των εκπατρισθέντων Κρητών του 1770.

• Ιανουαριος 1828: Προς το τέλος του 1827 δέχεται πρόσκληση απο εκπρόσωπο των επαναστατημένων Κρητών να μεταβεί στην Κρήτη και να αναλάβει την ηγεσία της Επανάστασης εκεί. Ο Νταλιάνης με εκστρατευτικό σώμα 100 ιππέων και περίπου 500 πεζών μεταβαίνει στο νησί εκεί στις αρχές του Γενάρη του 1828, με υπαρχηγό τον Βασίλειο Αθανασίου.

Χατζημιχάλης Νταλιάνης
1775-1828
Ηπειρώτης Οπλαρχηγός

• Μάιος 1828 ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΦΡΑΓΚΟΚΑΣΤΕΛΟΥ       
Ο Νταλιάνης οδηγείται στα Σφακιά
Στο μεταξύ ο Αλβανός πασάς της Κυδωνίας Μουσταφά που είχε διορισθεί από τον Μωχάμετ Αλή γενικός διοικητής της Κρήτης συγκεντρώνει τις δυνάμεις του και ετοιμάζεται να συγκρουσθεί μαζί τους. Όταν πληροφορείται ότι ο Χατζημιχάλης μετακινηθηκε στα Σφακιά αποστέλλει αγγελιοφόρους στους Σφακιανούς απειλώντας τους να παραμείνουν αμέτοχοι. Στις 8 Μαϊου μικρό τμήμα πεζών και ιππικού υπο τους Χατζημιχάλη, Μανουσογιαννάκη και Δεληγιαννάκη κτυπούν αιφνιδιαστικά σώμα Τούρκων που πήγαινε να ενωθεί με το κύριο σώμα του Μουσταφά. Στην συνέχεια ο Χατζημιχάλης οχυρώνεται στο Φραγκοκάστελλο.

Μανουσογιαννάκης Αν 1786 - 1881
Στρατάρχης Κρήτης 1821

Στις 17 Μαϊου ο Μουσταφά επικεφαλής στρατού 8.000 φτάνει στο Φραγκοκάστελο. Τις πρώτες ώρες η μάχη ήταν αμφίρροπη παρόλη την αριθμητική υπεροχή των οθωμανικών δυνάμεων. Τελικά ύστερα από λυσαλαίο και άνισο αγώνα οι αμυνόμενοι πραγματοποίησαν έξοδο από το κάστρο. Σχεδόν όλοι οι υπερασπιστές του Φραγκοκάστελου βρήκαν τον θάνατο, μαζί με τον Χατζημιχάλη Νταλιάνη και τον υπασπιστή του Κυριακούλη Αργυροκαστρίτη..

Ως απόρροια της Μάχης αυτής έχουν καταγραφεί στην τοπική κρητική παράδοση δοξασίες γύρω από την Μάχη του Φραγκοκάστελου: οι Δροσουλίτες

Ιωασάφ Ξωπατέρας1847-1828
Ιωάννης Μαρκάκης

• Οι Σφακιανοί που παρακολουθούσαν το Μουσταφά κατά την επιστροφή του μέσω των Σφακίων προς τα Χανιά, τον χτύπησαν και έχασε πάνω από χίλιους άνδρες. Η καταστροφή του θα ήταν ολοκληρωτική αν δεν τρέπονταν σε φυγή αφήνοντας όπλα και εφόδια, οι πεινασμένοι αγωνιστές βλέποντας τα στράφηκαν στην λαφυραγωγία.


• Στις 29 Φεβρουαρίου 1828 στο μοναστήρι της Οδηγήτριας στη Μεσσαρά ο θρυλικός Ξωπατέρας περικυκλωμένος από 3000 Τουρκους βρίσκει μαρτυρικό θάνατο μετά από τρεις ημέρες αντίστασης
• Αρχές του 1829 όλη η Κρήτη εκτός των τριών μεγάλων Φρουρίων Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου, είναι ελεύθερη. 

ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΚΑΓΚΕΛΑΡΙΑΣ
ΚΡΗΤΗΣ 1821

• 22 Ιανουαρίου 1830 μετά από δέκα χρόνια αγώνα και αμέτρητες θυσίες το Πρωτόκολλο του Λονδίνου άφησε την Κρήτη εκτός των ορίων του Ελληνικού Κράτους. Την λύση αυτή επέβαλε η Αγγλική διπλωματία που προσπάθησε να πείσει τους Ευρωπαίους συμμάχους ότι "η προσάρτησις της Κρήτης εις στον Ελληνικόν κορμόν δεν είναι ουσιωδώς συντελεστική εις την ευημερίαν και ανεξαρτησίαν του νεοσύστατου κράτους"  Ουσιαστικά η αδυναμία της ελληνικής πολιτικής να επιβάλει την Ένωση της Κρήτης με το νέο ελληνικό κράτος και η αγγλική πολιτική, που ήθελε μια Κρήτη ως βάση της για την εξάπλωση της Αγγλίας στη Μέση Ανατολή, πίστευαν ότι θα το επετύγχαναν, καλύτερα, με μία Κρήτη υπό τον έλεγχο του αποδυναμωμένου σουλτάνου ,παρά του “Ρωσόφιλου”,  Καποδίστρια, περιορίζοντας ταυτόχρονα και την επιρροή, στη Μεσόγειο, του ανταγωνιστικού, προς τον Αγγλικό, Ρωσικού στόλου, συντέλεσαν σʼ αυτήν την εξέλιξη

• 22 Απριλίου 1830 Η απόφαση αυτή γέμισε με πικρία και απογοήτευση τους Κρήτες αγωνιστές.

 Το Κρητικό συμβούλιο σε έκτακτη συνεδρίαση του εκδίδει την ακόλουθη δραματική προκήρυξη η οποία αποτελεί ουσιαστικά κι την πρώτη διακήρυξη της νέας ιστορικής πορείας που ονομάστηκε και επίσημα "Κρητικόν Ζήτημα"
 «Προς τους Έλληνας» .
«Η Κρήτη ήτο και είναι μέρος αδιάσπαστο της Ελλάδος αυτή ως συναγωνισθείσα και συναγωνιζομένη με τα λοιπά επαναστατημένα μέρη από την αρχήν, ώστε δεν μπορεί να εννοήσει πως εις διαφόρους πράξεις πληρεξουσίων των σεβαστών τούτων μοναρχών η Κρήτη παρεσιωπήθη διόλου,……. Ημείς δεν ευρίσκομεν αλλού την σωτηρίαν μας παρά εις τα όπλα μας και εις αυτόν τον έντιμον θάνατον…….»



Μωχάμετ Άλη 1769-1849
Αντιβασιλέας Αιγύπτου

• Ιούνιος του 1830 τα πλοία των Χριστιανικών Μ. Δυνάμεων απέκλεισαν τα παράλια της Κρήτης και επέβαλαν την ειρήνη στο νησί υπέρ των Τουρκοαιγυπτίων.Προσπάθεια για ανακατάληψη της Γραμπούσας και αναζοπύρωσης της επανάστασης απέτυχε, Το Κρητικό συμβούλιο συνεδριάζει για τελευταία φορά στις 23 Νοεμβρίου 1930 στις Μαργαρίτες Μυλοποτάμου, συντάσωντας μια τελευταία διαμαρτυρία απέναντι στην Ελληνική κυβέρνηση και στους ναυάρχους των Μεγάλων Δυνάμεων : "Όλοι συμφώνως Τούρκοι, Χριστιανών Ηγεμόνων, Υπουργοί και Ελληνική Κυβέρνησις συνώμωσαν εναντίον των Χριστιανών της Κρήτης σήμερον , θέλοντες ίσως να τους δώσουν αντίλυτρον, θύμα της ελευθερίας των λοιπών αδερφών των...."

Επιλογος
Η επίσημη δικαιολογία της μη συμμετοχής της Κρήτης στο πρωτόκολλο του Λονδίνου ήταν ότι “η Κρήτη δεν εκινήθη ουδαμού” (ρήση που αποδίδεται στον Σπ.Τρικούπη) και έτσι ελευθερώθηκαν μόνο οι επαναστατημένες περιοχές της χώρας…κι'αυτό γιατί μια προβολή των πολυαίμακτων θυσιών της Κρήτης από το 1770  και μετά ,αναπόφευκτα θα εξέθεταν τις Αγγλόφιλες πολιτικές ελληνικές δυνάμεις που ουσιαστικά “πούλησαν” την Κρήτη στους αφέντες τους…
Αν ωστόσο κάποτε η Ελληνική Πολιτεία ντρεπόταν να αποκαταστήσει την ιστορική αλήθεια, αποκρύπτοντας την, είναι απορίας άξιο γιατί συνεχίζει να το κάνει ακόμα και σήμερα.
Η ιστορική αλήθεια πρέπει κάποτε να αποκατασταθεί. Είναι χρέος και ελάχιστος φόρος τιμής γι' αυτους που αγωνίστηκαν και έχυσαν το αίμα τους στο βωμό της ελευθερίας.



ΠΗΓΕΣ

1. http://www.e-sfakia.gr/
2. www.e-thrapsano.gr/.../11.8-επανάσταση-1821-–-1830.html
3. www.patris.gr/articles/181353?...
4. Κρητικό Αρχείο» Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος -Θεοχάρη Δετοράκη, Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο 1990
5. Β. Ψιλάκη “Ιστορία της Κρήτης”, 1909.
6. 
   
    Κ. Κριτοβουλίδου “Απομνημονεύματα του περι αυτονομίας της Ελλάδος πολέμου των Κρητών” 1859.
7. Διον. Κόκκινου “Ελληνική Επανάσταση”, 1957.
   
   
   
   

Μονή Αγίας Θεοτόκου

Η Μονή Αγίας Θεοτόκου σήμερα. Στο βάθος το φαράγγι του Αγ, Φανουρίου και το Βενεράτο

Μικρή μονή δίπλα στον ποταμό Απόλλωνα, στη διοικητική περιφέρεια του χωριού Βενεράτο.

Δεν είναι γνωστό το πότε χτίσθηκε, αν ληφθεί όμως υπ' όψιν το ότι κατά το 1754 ήταν ήδη ετοιμόρροπη, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι λειτουργούσε κατά τα τελευταία χρόνια της Ενετοκρατίας.

Η πρώτη αναφορά για τη Μονή Θεοτόκου προέρχεται από έγγραφα του τουρκικού αρχείου, το 1754. Κάτοικοι των χωριών Βενεράτο και Γαλένι υπέβαλαν αναφορά στις τουρκικές αρχές ζητώντας άδεια για την επισκευή των ναών της Θεοτόκου κοντά στο Βενεράτο και της Παναγίας στο Γαλένι.

«Επειδή ή πλησίον του χωρίον μας Βενεράτο της επαρχίας Τεμένονς τον Σαντζακίον Χάνδακος κειμένη εκκλησία της Αγίας Θεοτόκου, λόγω παρελεύσεως πολλοϋ χρόνου κατέστη ετοιμόρροπος καί ή είσοδος καί ή έξοδος εξ αυτής είναι επικίν¬δυνος καί επίφοβος καί θα ήδύνατο αντη νά έπιδιορθωθή, ώς είχε πρότερον, ... αίτούμεθα τήν ύμετέραν υψηλήν εύσπλαχνίαν προς τόν ιερόν άχιτναμέν» κ.λπ.

Οι τουρκικές αρχές διέταξαν επιτόπια έρευνα και υπολογισμό των δαπανών επισκευής για τους δύο ναούς «των οποίων οι κάτοικοι άπιστοι ραγιάδες, οι κοτζαμπάσηδες οι γέροντες μοναχοί, ιερείς καί Ηγούμενοι έζήτησαν δι αιτήσεως των τήν επιδιόρθωσίν των, εξ αιτίας παρελεύσεως πολλοϋ χρόνου πλήρως καταστραφεισών εκκλησιών τούτων, εις βαθμόν νά μή δύνανται νά εκτελούνται εν αύταϊς αϊ σαθραί ίεροτελεστίαι των, καί επί τω δρω όπως έπανακτισθώσιν και άνακαινισθώσιν τά ετοιμόρροπα καί καταπεσόντα τμήματα των καί μή μεταβάλουν αϊ επιδιορθώσεις αύται τό άρχικόν αυτών σχήμα καί επιδιορθωθούν άνεν άνυψώσεως καί διευρύνσεως...». Η σαφής αναφορά του εγγράφου σε «γέροντες, μοναχούς, ιερείς και Ηγουμένους» αποδεικνύει οτι έναν αιώνα μετά την τουρκική κατάκτηση η μονή εξακολουθούσε να λειτουργεί, έστω και ετοιμόρροπη.

Η επιτόπια έρευνα που έγινε τον Οκτώβριο του 1754 απέδειξε ότι πράγματι οι δυό ναοί χρειάζονταν επισκευή. Μέτρησαν «δια του αρχιτεκτονικού πήχεως» τις εκκλησίες και διεπίστωσαν ότι η Αγία Θεοτόκος

«...είναι μήκους μέν δώδεκα πήχεων, πλάτους επτά πήξεων καί δεκαοκτώ δακτύλων καί ύψονς οκτώ πήχεων. Έσημείωσαν δέ, δτι μία θύρα αυτής εις τό βόρειον μέρος καί τά παραθυρόφυλλα δύο παραθύρων καί εκ των εν αυτή δεκαέξ στασιδιών, τά πέντε χρήζουν άνακαινίσεως καί τά πέντε έπιδιορθώσεως. 'Η δέ στέγη αυτής, μήκους δώδεκα πήχεων καί πλάτους επτά πήχεων καί δεκαοκτώ δακτύλων, δέον νά χρισθή εν μέρει δι' άμμοκονίας, νά ανακαινισθούν δέ οι καταστραφέντες κέραμοι. Νά κλείση ή κατά πλάτος της στέγης μικρά άψίς καί νά έπιχρισθή καί χαλικολογηθή ό τοίχος ταύτης...».


Το τουρκικό αρχείο όμως παρέχει και πληρέστερες ειδήσεις για τη Μονή Αγίας Θεοτόκου. Τον Ιούλιο του 1758 η Μονή εξακολουθούσε να είναι ετοιμόρροπος και...
«...διά τήν επιδιόρθωσίν της δέν έξαρκουν τά άφιερωθέντα αύτης ακίνητα ούτε καί άρκουν επίσης αϊ πρόσοδοι των ακινήτων των διά τήν έπιδιόρθωσίν της...».

Από το σχετικό έγγραφο πληροφορούμαστε ότι η Μονή ανήκε στο Μητροπολίτη Κρήτης "Γεράσιμο υιό Γιάννη" ο οποίος την είχε αποκτήσει "δι' ανταλλαγής βακουφικών ακινήτων".

Πρόκειται για το Μητροπολίτη Γεράσιμο τον Λετίτζη τον από Μονεμβασία, που διετέλεσε Μητροπολίτης Κρήτης από το 1725 ως το 1756. Ο Γεράσιμος ήταν από το Βενεράτο και ήταν φυσικό να ενδιαφερθεί να αποκτήσει "δι' ανταλλαγής" ένα ιερό καθίδρυμα του τόπου καταγωγής του.

Δεν μου είναι γνωστή καμιά άλλη αναφορά όσον αφορά την εποχή που η Μονή Αγίας Θεοτόκου έγινε "βακουφικό κτήμα". Είναι πιθανόν να ανήκε στη Μονή Παλιανής, της οποίας η περιουσία περιήλθε στην τουρκική κυριαρχία μετά την κατάκτηση της Κρήτης.

Ο Γεράσιμος Λετίτζη ς όμως εκχώρησε τη μονή στο διάδοχο του, τον Γεράσιμο τον τρίτο τον εκ Χίου (1756-1769). Και εκείνος, όταν είδε πως ήταν αδύνατο να επισκευασθεί με τα εισοδήματα της, αποφάσισε να την εκχωρήσει στη Μονή Επανωσήφη:

«άφιερώ ταύτην καί τά κατωτέρω περιγραφόμενα ακίνητα, ταύτης, δι' ειλικρινούς και οίκιοθελοϋς προθέσεως καί αιωνίας άφιερώσεως, διά τους πτωχούς της εν τη επαρχία Μονοφατσίου κειμένης μονής Άγίου Γεωργίου Έπανωσήφη.

Λίγη ώρα μετά την αφιέρωση ο Μητροπολίτης μετάνιωσε και προσπάθησε να ακυρώσει τη δωρεά, χωρίς αποτέλεσμα .

Τα περιουσιακά στοιχεία της μονής κατά το 1758 ήταν αξιόλογα.: Στο Βενεράτο: Αμπέλι εκτάσεως επτά ντονουμίων . Αγρός ποτιστικός τεσσάρων ντονουμίων και αγροί, σε διάφορες τοποθεσίες, εκτάσεως 156 μουζουρίων. Στην Αυγενική, αγροί εκτάσεως 6 μουζουρίων 53.
Από το 1758 λοιπόν η μονή ακολουθεί την πορεία της πλούσιας Μονής Αγ. Γεωργίου Επανωσήφη). Η σχέση αυτή διατηρήθηκε  μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, οπότε παραχωρήθηκε άτυπα στη Μονή Παλιανής. Αργότερα τα 2/3 της περιουσίας στον Οργανισμό Διαχειρήσεως Εκκλησιαστικής περιουσίας. Σήμερα ακόμη και ο ναός έχει παραχωρηθεί στην Ενορία Βενεράτου.

Δεν είναι γνωστό το πότε επισκευάστηκε τελικά η Μονή. Οικοδομικές εργασίες έγιναν,  κατά το 1816, όπως μαρτυρεί επιγραφή που βρίσκεται σήμερα εντοιχισμένη πάνω από το υπέρθυρο της κυρίως εισόδου.

Από τη Μονή Αγίας Θεοτόκου προέρχεται παλαιό Ευαγγέλιο (έκδοσης του 1614 "εν ταις κλειναίς Βενετίαις") το οποίον περιέχει πλήθος πολυτίμων ενθυμίσεων, που δημοσιεύτηκαν από το Νικ. Σταυρινίδη.
Ο Σταυρινιδης είχε δει το Ευαγγέλιο αυτό στο ναό της Χρυσοπηγής, στη "μεσκινιά" του Ηρακλείου, και έγραψε σχετικά:

«Τό Εύαγγέλιον αυτό ήρθε στην εκκλησία τής Χρυσοπηγής του λωβοχωρίου τής Μεσκηνιάς τοϋ Μ. Κάστρου από τήν Μονήν τής Άγιας Θεοτόκου "εις τόν Απόλλωνα". Πιθανόν  κάποιος ιερομόναχος τής Μονής αυτής, είτε λεπρός είτε από ιδική του προαίρεση, ύπηρέτησε στην 'Εκκλησία της Χρυσοπηγής, οπού καί άφησε τό Ευαγγέλιο αυτό, ή ακόμη οτι τό πρόσφερε ή Μονή τής Άγιας Θεοτόκου πού εν τω μεταξύ είχε περιέλθει στην εξουσία τής Μονής Άγιου Γεωργίου Άπανωσήφη, στην εκκλησία τής Χρυσοπηγής. Στά παλιά χρόνια ήταν μιά ανερξάρτητη μονή. Πότε ιδρύθηκε, ποίοι ήταν οι Ηγούμενοι της, τά ακίνητα της καί τά αλλά σχετικά μέ τή μονή αυτή δυστυχώς δέν γνωρίζουμε επί τον παρόντος.....Σήμερα τό Μοναστήρι αυτό δεν υπάρχει, περιήλθε στην κατοχή τοϋ Εφεδρικού Ταμείου, ρήμαξαν τά κελλιά καί ή εκκλησία τής Θεοτόκου παραχωρήθηκε στην Κοινότητα Βενεράτου. Στή δεύτερη σελίδα τοϋ Ευαγγελίου αύτού υπάρχει ή ακόλουθη ένθύμιση, πολύ κακογραμμένη από άνθρωπο αγράμματο. Μεταφέροντας την στην ορθή γραφή, διαβάζει κανείς τά εξής:                         Θείον καί ιερόν Εύαγγέλιον τό όποιον εστί τής Αγίας Θεοτόκου εις τόν Απόλλωνα, τοϋ Άγιου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου τοϋ Άπανωσήφη καί όστις τό ξενώση νά....»

(Εφημ. "Πατρίς", φ. 3043,12-1-1957, σελ. 1).

Το Ευαγγέλιο  αυτό συνδέει τη Μονή Θεοτόκου με έναν λόγιο διδάσκαλο του 18ου αιώνα. Το Συνέσιο. Μια ενθύμηση αχρονολόγητη αναφέρει:
"Έτούτο υπάρχει τό θείον καί ιερόν Εύαγγέλιον του άγιου άρχιμανδρίτου Συνεσίου του Κρητός"


http://explore-crete.gr/

ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ή ΕΤΕΡΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ;

 Τα τελευταία χρόνια ο χάρτης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλάζει συνεχώς. Μετά την αποτυχία του «Καποδίστρια» με την κατάργηση ουσιαστικά των κοινοτήτων και την δημιουργία διευρυμένων δήμων έρχεται η σειρά του «Καλλικράτη» με τον σχηματισμό νέων υπερδήμων και δημιουργία δευτεροβάθμιας περιφερειακής αυτοδιοίκησης. Η νέα διοικητική δομή περιλαμβάνει τη δραστική μείωση των 1.034 ΟΤΑ που υπάρχουν σήμερα σε λιγότερους από 370 δήμους. Οι νομαρχίες καταργούνται και καθιερώνεται ο θεσμός του αιρετού περιφερειάρχη ,του τοπικού αντιπεριφερειάρχη και της περιφερειακής εκτελεστικής επιτροπής.
Η κατανομή των πόρων θα γίνεται με γεωγραφικά, οικονομικά και πληθυσμιακά κριτήρια.
Με τον νέο θεσμό έρχονται τολμηρές μεταρρυθμίσεις και επαναστατικές αλλαγές στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Ας ελπίσουμε ότι τα πράγματα θα έχουν καλύτερη έκβαση για τις τοπικές κοινωνίες, ότι θα αναδείξουν και θα ασχοληθούν με τα προβλήματα τους, το περιβάλλον και τους ανθρώπους τους.
Ήδη με τον προηγούμενο «Καποδιστριακό» νόμο τα περισσότερα χωριά έχουν ήδη συρρικνωθεί . Με τους “Καλλικρατικούς” δήμους προβλέπεται με βεβαιότητα, ότι θα συρρικνωθούν ακόμη περισσότερο. Δημοτικά σχολεία και αγροτικά ιατρεία στα χωριά κλείσανε ή θα κλείσουν. Αστυνομικά τμήματα και λοιπές υπηρεσίες διαλύθηκαν. Η εύλογη δικαιολογία της κεντρικής εξουσίας είναι ότι αυτές οι υπηρεσίες υπάρχουν στην έδρα του δήμου, ή εν πάση περιπτώσει θα δημιουργηθούν. Τα χωριά και οι δήμοι, που μέχρι πρότινος είχαν τους δικούς τους κοινοτάρχες και δημάρχους, θα κατευθύνονται από τις έδρες των νέων δήμων και των περιφερειών.
Ας ελπίσουμε ότι οι νέοι δήμοι και περιφέρειες θα έχουν πραγματικά αυτοδιοικητικό ρόλο και δεν θα κατευθύνονται από τα κομματικά γραφεία των ιθυνόντων.
Ας ελπίσουμε ότι στο τέλος στα χωριά μας δεν θα μείνει μόνο η Εκκλησία για να τελεί κηδείες και μνημόσυνα.
 ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ

Στην Ελλάδα  ο νόμος για τη σύσταση των Δήμων θεσπίστηκε 13 χρόνια μετά την αναγνώριση διεθνώς του ελληνικού κράτους. Το διάταγμα με το οποίο διαλύονταν οι κοινότητες και αντικαθιστούνταν από τους δήμους, εκδόθηκε στις 15 Απριλίου του 1833 αλλά λόγω συνθηκών και δισταγμών της τότε πολιτικής εξουσίας, οι πρώτες δημοτικές εκλογές έγιναν δύο χρόνια αργότερα.     Η ισχύς των Δήμων ήταν περιορισμένη αφού τον πρώτο λόγο τον είχε η κεντρική εξουσία ενώ οι δημοτικοί φοροι επιβάλλονταν με βασιλική άδεια ενώ τις αποφάσεις έπρεπε να εγκρίνει ο νομάρχης. Τις βασικές αρμοδιότητες είχαν 7 αξιωματούχοι ο νομάρχης, ο μητροπολίτης, ο έφορος, ο δημόσιος ταμίας, ο μοίραρχος της χωροφυλακής, ο επικεφαλής της υγειονομικής υπηρεσίας, ο επικεφαλής του σώματος των μηχανισμών. Από το 1836 και για 9 χρόνια οι νομοί καταργήθηκαν αλλά το 1845 επανήλθαν και έγιναν 49 για να φθάσουν τους 52 με το πέρασμα των χρόνων, αριθμός που υφίσταται και σήμερα
Στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη  ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, , εμφανίζεται μετά το 1864. Τότε συγκροτούνται οι πρώτοι Δήμοι. Οι πρώτοι Δήμαρχοι, διορίζονται από την τουρκική Διοίκηση. Αιρετός Δήμαρχος ορίζεται για πρώτη φορά με την ψήφιση του Οργανικού νόμου το 1868 και τη σύμβαση της Χαλέπας στις 9 Νοεμβρίου 1878.

Ο πρώτος δημοτικός νόμος ψηφίστηκε στη Γενική Συνέλευση των Κρητών στις 27 Μαρτίου 1879 και δημοσιεύτηκε στην επίσημη εφημερίδα «Κρήτη» στις 28/3/1879. Τα μέλη των Δημοτικών Συμβουλίων τα αποτελούσαν μέλη της τοπικής κοινωνίας που είχαν οικονομική και κοινωνική επιφάνεια, ενώ οι πρώτοι εκλογικοί κατάλογοι συντάχτηκαν από τους ιμάμηδες, τους εφημέριους και τους δημογέροντες της πόλης και ήταν χωρισμένοι κατά συνοικίες. Σύμφωνα με αυτό το νόμο δικαίωμα του εκλέγειν έχουν αυτοί που έχουν συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας τους, ενώ το δικαίωμα του εκλέγεσθαι έχουν όσοι έχουν συμπληρώσει το 25ο έτος. Οι γυναίκες, δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Η πρώτη φορά που ψήφισαν οι γυναίκες σε δημοτικές εκλογές ήταν στις εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934.
Το 1888 ψηφίζεται νέος εκλογικός νόμος. Οι διαφορές του με τον προηγούμενο είναι πως περιορίζει τους δημαρχιακούς παρέδρους από δύο σε έναν και τους Δημοτικούς Συμβούλους σε οχτώ. Κάθε υποψήφιος, για να θέσει υποψηφιότητα έπρεπε να καταβάλει ένα αργυρό μετζίτι. Οι Δήμοι εκείνη την περίοδο έχουν ελάχιστους πόρους και συντηρούνται από την προσωπική εργασία των Δημοτών.
Την αυτόνομη περίοδο της Κρητικής Πολιτείας (1896 - 1912) δημιουργούνται οι Νομαρχίες,( η Κρήτη είχε χωριστεί σε πέντε νομούς Ηρακλείου, Χανίων , Ρεθύμνου, Λασιθίου και Σφακίων) όπου το νομαρχιακό συμβούλιο εκλέγεται ανά δυο χρόνια, αποτελείται από ένα εκπρόσωπο κάθε δήμου, εκτός από τις πόλεις Ηρακλείου, Χανίων και Ρεθύμνου που εκλέγουν τρεις νομαρχιακούς συμβούλους. Ο νομάρχης ήταν διορισμένος και έκφραζε την κεντρική πολιτική εξουσία. Παράλληλα δημιουργείται ο θεσμός του Επάρχου και των Επαρχείων αντιστοίχως στα διοικητικά όρια της κάθε επαρχίας. Ο σημαντικότερος αυτοδιοκητικός θεσμός της Κρητικής Πολιτείας είναι οι δήμοι. Δημιουργούνται 86 δήμοι. Ο Δήμαρχος είναι διορισμένος με διοικητική , δικαστική και οικονομική εξουσία, ενώ τα δημοτικά συμβούλια ήταν αιρετά. Η θητεία τους ήταν 3ετής. Οι δήμοι προσπάθησαν να παίξουν ενωποιητικό ρόλο μεταξυ του ορθόδοξου και μουσουλμανικού στοιχείου ανάμεσα σε ένα ρευστό και έντονα αντιπαραθετικό περιβάλλον που πολλές φορές οδηγούσε σε πολεμικές συγκρούσεις.

Ριζικότερη προσπάθεια αναμόρφωσης του αυτοδιοικητικού συστήματος έγινε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1912. Με το οργανωτικό σχήμα που εισήγαγε ο νόμος ΔΝΖ/1912 «Περί συστάσεως Δήμων και Κοινοτήτων» κατακερματίστηκαν οι δήμοι και δημιουργήθηκαν χιλιάδες κοινότητες σε ολόκληρη την επικράτεια. Οι κοινότητες αυτές, μικρές, θνησιγενείς και χωρίς πόρους, κατέληξαν να λειτουργούν σαν τοπικά παραρτήματα της κρατικής γραφειοκρατίας (έκδοση πιστοποιητικών και ληξιαρχικών πράξεων) αντί να αποτελούν ζωντανά κύτταρα οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης και προόδου.
Η κατάσταση στο χώρο της τοπικής διοίκησης παρέμεινε στα ίδια γενικά πλαίσια και στα επόμενα χρόνια. Η μεταξική δικτατορία, η Απελευθέρωση, ο Εμφύλιος, η Δικτατορία και, στη συνέχεια, η Μεταπολίτευση, ελάχιστα επέδρασαν στα αυτοδιοικητικά πράγματα. Εντωμεταξύ, όμως, η Ελλάδα είχε αλλάξει εντελώς και, το βασικότερο, η αστυφιλία είχε ερημώσει την ύπαιθρο. Οι γερασμένοι και ολιγάριθμοι πληθυσμοί των κοινοτήτων και το πολύπλοκο και αναποτελεσματικό γραφειοκρατικό σύστημα στραγγάλιζε τις αναπτυξιακές πρωτοβουλίες και απέτρεπε την κοινωνική και οικονομική πρόοδο.
Το 1981, σηματοδοτείται η αλλαγή στο θεσμικό χάρτη της τοπικής διοίκησης. Με μια σειρά από θεσμικές και νομοθετικές παρεμβάσεις επιχειρήθηκε η τρίτη ριζική αναμόρφωση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Επανήλθε ο ξεχασμένος θεσμός των νομαρχιακών σ υμβουλίων που πρώτος είχε καθιερώσει ο Χαρίλαος Τρικούπης. Στη συνέχεια, η επικράτεια χωρίστηκε σε δεκατρείς περιφέρειες. Από το 1994 το σύνολο των αρμοδιοτήτων της παλιάς νομαρχίας μεταβιβαζόταν στην αιρετή πλέον, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και στα όργανά της: το Νομάρχη, το Νομαρχιακό Συμβούλιο και τις Νομαρχιακές Επιτροπές.
Το 1997 ψηφίστηκε ο νόμος «Ιωάννης Καποδίστριας». Οι πρωτοβάθμιοι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης επανακαθορίστηκαν με πληθυσμιακά και χωροταξικά κριτήρια . Ειδικότερα, το πρόγραμμα «Καποδίστρια» και οι μεταγενέστερες μικρές τροποποιήσεις του δημιούργησαν 901 δήμους και 130 κοινότητες, από τους 369 δήμους και τις 5.554 κοινότητες της απογραφής του 1991.

Σύντομη  ιστορία της κοινότητας Βενεράτου

•  Την περίοδο της τουρκοκρατίας η κοινότητα Βενεράτου υπάγεται στο  Δήμο Δαφνών (περιλάμβανε τα χωριά Δαφνές ,Βενεράτο, Σινάπι,Κανλί Καστέλι,Φορτέτσα, Γένα, Κόλενα, Καλού, Ρουκάνι,Καρκαδιώτισσα και Γαλένι) στον οποίο δήμαρχοι διετέλεσαν την περίοδο 1879 -1881  ο οπλαρχηγός Δημ. Ζουδιανός από Δαφνές και πάρεδροι ο Χατζή Τζελέπης Τζεβράκης και ο Χαρ. Σακαλάκης, αργότερα το 1881 ο Ιωαννης Καλαιτζάκης και πάρεδρος ο Μελέκ Βέης Αμαργιαλάκης  Το 1889 ο οπλαρχηγός Αντώνης Ξενάκης ή Τζαγκαραντώνης εκλέγεται με μεγάλη διαφορά δήμαρχος αλλά αρνείται να συνεργαστεί με τις τούρκικες αρχές και γι' αυτό καταδιώκεται. Αξίζει να σημειώσουμε ότι την περίοδο αυτή οι περισότεροι δήμαρχοι ήταν μουσουλμάνοι, ο δημος Δαφνών αποτέλεσε μια από τις λίγες εξαιρέσεις όπου την θέση κατείχε χριστιανός.

• Την αυτόνομη περίοδο της Κρητικής Πολιτείας ,πάλι στο  διευρυμένο  Δήμο Δαφνών, δήμαρχος για 12 χρόνια (1898 - 1910)  διετέλεσε ο οπλαρχηγός Αντώνης Ξενάκης ή Τζαγκαραντώνης από το Βενεράτο.
• Την περίοδο του μεσοπολέμου με την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα οι δήμοι καταργούνται. Το 1918 διενεργούνται εκλογές τις οποίες κέρδισε ο Τζαγκαραντώνης με αντίπαλο τον Παπαδάκη Γεώργιο. Το 1932 έως και τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο στην κοινότητα Βενεράτου διετέλεσε πρόεδρος ο Μαυρονύκτης Εμμανουήλ με αντιπρόεδρο τον Παπαδάκη Μάρκο ο οποίος συνέχισε και την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής  ( εκτελέστηκε μαζί με τον γιο του από τους Γερμανούς το 1942 - 62 μάρτυρες)  στην συνέχεια ανέλαβαν  οι Ξενάκης Αντρέας και Καραβελάκης Γεώργιος




Ξενάκης Γε.


• Την μετακατοχική περίοδο πρόεδρος εκλέχτηκε ο Μαυρονύκτης Νικόλαος με αντιπρόεδρο τον Βολιτάκη Νικόλαο (Χρονονικολής). Την περίοδο αυτή έγινε το μεγάλο έργο  της υδροδότησης του χωριού.Λίγες μέρες πριν ολοκληρωθεί το δίκτυο ο πρόεδρος απεβίωσε και τη θέση του πήρε ο αντιπρόεδρος.
• Το 1954 -1964 πρόεδρος της κοινότητας διετέλεσε ο Βαρούχας Γεώργιος του Ιωάννου (Σταματογιώργης) με αντιπρόεδρο τον Ξενάκη Δημήτριο
• Από το 1965 μέχρι και το 1972 ο Ξενάκης Γεώργιος




Σκαλανιωτάκης Νικ.


• Από την μεταπολίτευση 1973 - 1982 ο Σκαλανιωτάκης Νικόλαος
• Από το 1982 - 1990 o Κλινάκης Νικόλαος του Αθανασίου.  
• Από το 1990 - 1998 ο Παπαδάκης Γεώργιος του Εμμ.                                                             
• Το 1998 καταργείται η κοινότητα Βενεράτου με τον Καποδίστρια και δημιουργείται ο Δήμος Τετραχωρίου με την συμετοχή των χωριών Βενεράτου, Αυγενικής, Κερασίων και Σίβας. Αρχικά ο Δήμος είχε προταθεί να ονομασθεί Πενταχωρίου με τη συμετοχή και της κοινότητας Δαφνών, μετά την αποχώρηση όμως της τελευταίας και την ένταξη της στο Δήμο Ηρακλείου ο νέος δήμος μετονομάσθηκε σε Δήμο Τετραχωρίου. Πρώτος Δήμαρχος εξελέγη πάλι ο Παπαδάκης Γεώργιος του Εμμ.
• Το 2002 - 2010 ο Δήμος μετονομάζεται σε Δήμο Παλιανής (από το ομώνυμο μοναστήρι) και δήμαρχος εξελέγεται ο Μπολάκης Αριστείδης του Ζαχαρία από Αυγενική.
• Το 2010 με τον "Καλλικράτη" ο Δήμος Παλιανής καταργείται και συνενώνεται με τον Δήμο Ηρακλείου.